Kolenwoudroute

Epische gravelroute die de overgebleven bossen van het duizenden jaren oude Kolenwoud (een grotendeels verdwenen Belgisch oerbos) met elkaar verbindt. Bekijk hier foto's 🌳 Kolenwoudroute 🌳 | Fietsrit | Strava en lees hieronder een uitgebreid verslag.Het Kolenwoud, of Silva Carbonaria, was het oerbos van beuken en eiken dat van 1000 voor Christus (einde IJzertijd) tot 500 na Christus (begin Middeleeuwen) het hele middendeel van België bedekte. Ooit zou het zich zelfs uitgestrekt hebben van de Noordzee tot de Rijn. Een groot deel van het leven van de Galliërs, de Romeinen en de Franken speelde zich af in en rond dit woud. Verder naar het zuidoosten ging het over in het hoger gelegen Arduenna Silva, de bossen die de Ardennen bedekten en waarvan er veel meer overgebleven zijn. Want Silva Carbonaria heeft vandaag eerder een mythische status. Van het Kolenwoud blijven immers slechts geïsoleerde stukjes over, te midden van landbouwgebied, bebouwde kommen, steenwegen en autosnelwegen. Die stukjes hebben vandaag andere namen: tussen Geraardsbergen en Leuven heten ze ‘Raspaillebos’, ‘Neigembos’, ‘Zoniënwoud’, ‘Meerdaalwoud’, ‘Heverleebos’. Ik stippelde een route uit die deze stukjes Kolenwoud met elkaar verbindt.——-🌳 RASPAILLEBOS (500 hectare)——-Je kan niet in Geraardsbergen vertrekken zonder De Muur te hebben opgereden. Dus die krijg je meteen voorgeschoteld, en kort daarna ook de helling door het Boelarebos. De bossen gaan over in de Markvallei, een prachtig natuurgebied rond het riviertje de Mark (dat serieus buiten zijn oevers was getreden door de hevige regenval).Je rijdt het Raspaillebos binnen via het aangrenzende Kluysbos. Daarnaast ligt nog het natuurreservaat Karkoolbos, dat ik in een eerdere rit eens probeerde te doordringen. Slecht idee. Het is niet de bedoeling dat je daar überhaupt komt. Op die ondoordringbare valleiwanden is de natuur koningin, en ze heeft me dat toen voldoende duidelijk gemaakt. Het Raspaillebos is deel van de ‘Bossen van de Vlaamse Ardennen en andere Zuid-Vlaamse bossen’, een beschermd natuurgebied. Steile valleiwanden, glooiende heuvels, diep ingesneden dalen op de flanken van de Bosberg, dat is het Raspaillebos. En dat voel je. Vanuit het Kluysbos vertrekt een steile helling. De open landschappen rond het bos zijn weids, doorsneden met mooie kronkelbaantjes, getooid met veldbosjes, meidoornhagen, knotwilgen en holle wegen. Daar waar je opnieuw het bos induikt, begint een bosbeklimming die overgaat in de Bosberg, de bekende kasseihelling uit de Ronde van Vlaanderen. De Bosberg ligt juist in het midden tussen de Dender en de Mark, en scheidt de valleien van beide rivieren van elkaar. ——-🌳 NEIGEMBOS (700 hectare)——-Op dezelfde heuvelrug als de Bosberg, 20 kilometer verder, ligt het volgende stukje Kolenwoud: het Neigembos. Je bereikt het langs de zuidkant. Het ziet eruit als een donkergroene heuvel in de lichtgroene velden. Een klein grindpaadje loopt door het veld en draait rechtsaf, het bos in. Daar zie je meteen de beukenreuzen op de helling. Als de zon hier zijn stralen naar beneden stuurt, is het alsof je je in een gouden kathedraal bevindt. Op de paden is het heerlijk fietsen, diep in het bos gaat het er wilder aan toe. Het is best om de natuur daar niet uit te dagen. Het Neigembos is een natuurreservaat, de natuur kan er opnieuw haar gang gaan zonder houtkap. Langs het pad kan je wel perfect bewaarde erosiegeulen zien, die 12.000 jaar geleden ontstonden toen de laatste ijstijd op zijn einde liep. Het smeltwater schuurde diepe geulen uit. Die rivieren droogden uiteindelijk op en lieten glooiende bosvalleien achter. Door erosie zijn ook pareltjes van holle wegen ontstaan, met steile wanden. Die holle wegen daal je af, waarna achter het bos een golvende groene weide verschijnt. Daar gaat het weer omhoog, opnieuw de heuvelrug op. En zo blijft het nog wel even op en neer gaan.——-🌳 HALLERBOS (5500 hectare)——-Tussen het Neigembos en het volgende stukje Kolenwoud, het Hallerbos, mag het wilde woud dan wel verdwenen zijn, je rijdt er wel door het prachtige Pajottenland. De Palokenstraat in Sint-Martens-Lennik verdient een speciale vermelding: een glooiend kronkelbaantje met op het einde een bomentunnel die uitgeeft op een schilderij: een uitgestrekt veld met een kerktoren aan de horizon. Even verder ligt het Kasteel van Gaasbeek, een monumentale dertiende-eeuwse burcht. Rondom Halle klim je rustig van 40 meter naar 120 meter hoogte, spijtig genoeg door een verstedelijkte omgeving. Hier zijn de ruimtes tussen de stukjes Kolenwoud veranderd in beton. Een klein stukje van het Hallerbos ligt in Wallonië. Het wordt vaak vergeten, maar het is prachtig. Je rijdt het bos dus in langs de Waalse kant. Het Hallerbos is het meest gekend voor zijn blauwe zeeën van boshyacinten in de lente. Die zijn nu verdwenen, maar net over de Vlaamse grens rijdt je toch nog langs een ander bloementapijt. En door een verrassend divers bos, met beuken, eiken, essen, dennen, Corsicaanse dennen, sparren, lorken. De eigenaars (waaronder de Arenberg-familie) lieten het bos in 1779 opmeten. In die periode werden grote stukken van het bos omgevormd tot landbouwgrond. Tijdens WOI liet de Duitse bezetter bijna alle grote bomen omhakken. Het Hallerbos bleef geruïneerd achter. Tussen 1930 en 1950 werd het herbebost, maar een kwarteeuw later vond men het nodig om de E19-autosnelweg Brussel-Parijs dwars door het prachtige Hallerbos te trekken en werd er weer 25 hectare weggekapt.——-🌳 ZONIËNWOUD (44.800 hectare)——-Het Raspaillebos, het Neigembos en het Hallerbos zijn kleine overblijfseltjes van wat het machtige Kolenwoud ooit was. Dichter in de buurt bij het mythische karakter komt het volgende stukje: het Zoniënwoud. In het begin van de achttiende eeuw vormden het Zoniënwoud en het Hallerbos nog steeds één geheel. Het had honderden kilometers non-stop boscrossen opgeleverd, maar tijdens de Franse periode werd de continuïteit ongedaan gemaakt. Vandaag ligt het stedelijke beton van Sint-Genesius-Rode en Waterloo tussen beide bossen. De route van De Parcoursbouwer (Nick Schuermans) die ik volg in en rond Hallerbos en Zoniënwoud vermijdt de betonnen jungle en trekt over prachtige grindwegen door de uitgestrekte velden waar ooit de veldslag tussen het Franse leger van Napoleon en de Brits-Nederlands-Pruissische legers plaatsvond: de Slag bij Waterloo. Het is heerlijk vlammen over de grindwegen door deze lappendekenvelden, die trouwens beschermd gebied zijn. Ze zijn nog grotendeels hetzelfde als 206 jaar geleden. Het zicht op de Leeuw van Waterloo is kilometerslang een constante. Het contrast tussen de weidse velden en de dichte bossen zorgt voor een aha-erlebnis bij het binnenrijden van beiden.Aan het begin van de negentiende eeuw was het Zoniënwoud nog dubbel zo groot als vandaag. Er blijft nu 44.800 hectare over. Het Zoniënwoud bleef beter bewaard dan de andere overblijfselen, omdat de adel hier op wild wilde jagen. In La Hulpe duik je erin om er pas 40 kilometer verder in Tervuren weer uit te komen. Één lange roetsjbaan over perfect grind. Zo mooi kronkelen de paadjes door de bomen, zo mooi sluiten ze op elkaar aan. Het Zoniënwoud is het uniekste stukje Kolenwoud van België. Je rijdt hier immers door Unesco-werelderfgoed van eeuwenoude beukenbossen. Hier, aan de feeërieke bostaferelen, het mos, het dood hout dat kriskras een chaotische puur-natuurlijk ecosysteem vormt, de creatieve groeivormen van de bomen, en de imposante, eeuwenoude beukenreuzen, kan je je het best een beeld vormen van hoe het Kolenwoud ooit moet geweest zijn. Je rijdt samen met de bomenreuzen, door monumentale poorten en gangen waar stralen van goud zonlicht het donker doormidden snijden. Dode bomen creëeren een universum van nieuw leven. De natuur voert een prachtig theaterstuk op in dit mythische woud.Mijn overheersende gedachte tijdens deze 40 kilometer: dit woud vraagt voortdurend offers in de stukjes bergop en geeft je dan een beloning in de vorm van sensationele afdalingen. En de beloningen zijn meestal veel groter dan de offers. Het enige nadeel: de tweestrijd tussen stilstaan bij het natuurschoon en de sensatie van het ‘speedgravelen’ over die perfecte grindpaadjes. Kronkelend in brede en smallere bochten, op en neer in grote en kleinere golven (want vergis je niet: je klopt wat hoogtemeters op dit bosheuvellandschap ten zuiden van Brussel). Juist vóór het Park van Tervuren pik je een stukje van de Koninklijke Wandeling mee, een arboretum vanaf 1902 aangelegd op wens van Koning Leopold II, met exotische bomen uit Canada, de VS, Europa, Noord-Afrika en Azië. Je kan hier even van je fiets stappen en genieten. Als je liever verder fietst, kan je gewoon ‘speedgravelen’ op de lichtjes dalende, monumentale Kapucijnendreef en Isabelladreef die enkel door de Tervuursesteenweg gescheiden worden van het Park van Tervuren, waar je gewoon verder kan vlammen over het grind van de Grotenvaartdreef tot aan de Vossemvijver. Daar rijd je door de poort aan de uitgang van het park het volgende hoofdstuk van deze route in.——-🌳 MEERDAALWOUD (1255 hectare) en HEVERLEEBOS (534 hectare)——-Tussen Tervuren en het volgende stukje Kolenwoud, het Meerdaalwoud, liggen de velden van Leefdaal en de Dijlevallei bij Korbeek-Dijle. Allebei uitzonderlijk mooie landschappen. Vanaf de Vossemvijver volg je het Voerwegske, een kronkelend grindpad langs Voer. Dat is een beek die ontspringt in het Zoniënwoud (Tervuren betekent ‘bij de Voer’) en bij Leuven uitmondt in de Dijle. Ook jouw route mondt uit bij de Dijle. Je komt er via een prachtig voorbeeld van een holle weg: de Korbeekstraat. Je ziet dat het ooit een veldweg was, maar helemaal uitgezakt klimt hij naar het plateau: een uitgestrekte, golvende vlakte met tarwevelden tot aan de horizon. Van hier is het nog maar een paar kilometer tot een van mijn absolute klassiekers onder de grindwegen van deze streek: het Ormendaalpad en Dijlepad, waar je zeven kilometer lang aan duizelingwekkende snelheid over perfect grind langs de Dijle kan vlammen. Maar ik voorspel dat je de remmen meer dan één keer dicht zal gooien om te genieten van de eenzame rust van het landschap. Geen betonnen gebouw te zien, alleen maar groen, grazende koeien in velden omzoomd door bomen en daardoorheen de meanderende Dijle. Dit is zo mooi dat het wel kunstmatig aangelegd lijkt, maat het was de rivier die dit landschap boetseerde.Eenmaal in Sint-Joris-Weert neem je afscheid van de Dijle en groet het woud, het Meerdaalwoud.De paden zijn hier grilliger dan in het Zoniënwoud. Je komt wel binnen via een van die vlotte monumentale bomendreven, maar al snel duik je zuidwaarts richting Waalse grens, over hobbelpaden langs de mysterieuze Paddenpoel waar de Hertebron ontspringt, en het bosreservaat Everzwijnbad. In dit reservaat dat nu al een kwarteeuw volledig aan de natuur wordt overgelaten, staan een aantal uitzonderlijke dikke beuken op een kleine oppervlakte samen.Je kan ook niet omheen de stevige bosbeklimmingen: het Meerdaalwoud ligt op een sterk golvende ondergrond. Bij de Paddenpoel kom je voorbij het laagste punt, in een dal op 35 meter hoogte, en via zware bosbeklimmingen rond de Waalse grens ga je naar het hoogste punt, de Tomberg op 105 meter hoogte. Het gaat werkelijk constant op en neer hier. De ondergrond is bovendien zanderig. Bij Nethen krijg je zo’n loodzware zandbeklimming voor je wielen.Onderweg naar de Tomberg kom je voorbij het tweede dal van het Meerdaalwoud: het Warandedal bij de Warandevijver. Daarna is het bosklimmen door bosreservaat De Heide tot op de Tomberg.Naast de Tomberg snijdt de Naamsesteenweg het Meerdaalwoud doormidden. Aan de andere kant heet het bos ‘Mollendaalbos’. Hier krijg je mooie panorama’s aan de rand van het bos en rijdt dan via de prachtige, deels in het open landschap gelegen Herculesdreef richting Heverleebos, samen met Meerdaal en Mollendaal deel van dit eeuwenoude bos.De Herculesdreef komt uit op het Zoet Water. Daar kan je voor de laatste 15 kilometer je drinkbus bijvullen in het ‘natuurlijke café’ de Minnebron, de enige natuurlijke bron met drinkbaar water in de streek. Het ‘café’ is altijd open, ook tijdens lockdown. Heverleebos is minder grillig, meer volgens een strikte dambordvorm. Je kan dus hoge snelheden blijven aanhouden op kilometerslange, kaarsrechte beukendreven. De route maakt dan nog een aantal ommetjes over grindwegpareltjes in de omgeving van het Kasteel van Arenberg (de Duitse adellijke familie die van 1618 tot 1918 eigenaar was van het Meerdaalwoud en Heverleebos) en de Abdij van Park, om zo bij het station in Leuven uit te komen.Slechts een stukje van het Meerdaalwoud zou deel zijn geweest van het duizenden jaren oude Kolenwoud, omdat grote delen ervan al in de Ijzertijd geen bos meer waren. Maar dat het grootste deel van het Meerdaalwoud al sinds de 12e eeuw bos is, dat staat wél buiten kijf. 🌳 Dit is een epische rit die je op 225 kilometer over uitdagende en comfortabele maar altijd prachtige bospaden loodst. Met ook in de tussenstukken waar het woud verdwenen is heel wat moois op het platteland van de Vlaamse Ardennen, de Denderstreek, het Pajottenland en de Brabantse Ardennen: heerlijke grindpaden door riviervalleien, kronkelende plattelandsbaantjes, smalle achtersteegjes dwars door velden en wijken.(De ervaren fietser kan deze route in één dag rijden, zeker nu de dagen in de zomer nog lang zijn. Maar je kan ook elke keer een stukje doen, met vertrekpunten in Geraardsbergen, Halle, Braine L’Alleud, Groenendaal en Leuven.)